Богатството со природни и културни вредности го вбројуваат Кањонот Матка во еден од најрепрезентативните објекти на природата во Македонија. Мозаикот од најразлични геолошки, геоморфолошки, хидролошки, флористички и фаунистички карактеристики придонесуваат Кањонот Матка да претставува едно од најзначајните заштитени подрачја во нашата држава.
Прекрасните видиковци, богатството со спелеолошки објекти посебно пештерите, уникатниот жив свет, културното и духовно богатсво, како и близината до градот дестинации во државата. Геодиверзитетот, богатството и разновидноста на компонентите на биодиверзитетот (флората, фунгијата и фауната) беа основната причина Собранието на Град Скопје во 1994 година да го прогласи Кањонот Матка за споменик на природата.
Природните вредности на споменик на природата Кањон Матка произлегуваат од големото богатство и диверзитетот на видовите. Поедини растителни и животински видови кои се регистрирани на подрачјето на оваа заштитена област имаат посебно значење, со оглед на фактот дека истите се опфатени со меѓународните инструменти за заштита на природата, односно видовите се вклучени на прилозите на меѓународните конвенции, договори, директиви на ЕУ за заштита на природата и IUCN Црвената листа на загрозени видови.
Кањонот Матка, како дел од Скопската котлина, се простира на југозападниот дел од неа, сместен по долниот тек на реката Треска.
Површината на споменикот на природата Кањон Матка изнесува 6576 хектари.
Како комплексна единица која ги вклучува водните и копнените екосистеми, претставува ексклузивно ограничено подрачје со високо ниво на биолошка разновидност, хетерогеност и ендемизам, кое се смета за едно од највпечталивите македонски „врели точки“, по однос на биолошката разновидност и присуството на ендемски видови.
И покрај фактот што голем број групи сеуште не се целосно проучени, досегашните податоци за фауната и флората на заштитеното подрачјe Кањон Матка покажуваат екстремно високо ниво на богатство на видови, што овозможува медитеранските видови да се среќаваат заедно со алпските, сибирските, или степски видови.
Во заштитеното подрачје се присутни над 50 локални, национални и балкански ендемити.
Во границите на заштитеното подрачје Матка присутни се следните значајни видови кои се наоѓаат на листите на следните меѓународни документи, конвенции и национални листи на ретки растителни видови:
- IUCN Светска црвена листа (Walter & Gillet, 1998): Thymus oehmianus, Alkanna noneiformis, Centaurea grbavacensis, Genista nissana, Ramonda nathaliae, Viola kosaninii, Fritillaria graeca subsp. gussichiae.
- CITES Конвенција ( fam. Orchidaceae): Anacamptis pyramidalis,
Cephalathera longifolia, Limodorum aborativum, Orchis coriophora, Dactylorhiya maculata, Dactylorhiya sambucina, Orchis tridentata, Epipactis helleborine, Gymnadenia conopsea.
Флората и вегетацијата на територија на заштитеното подрачје Природен споменик Кањон Матка се целосни истражени. Вегетацијата се состои од над 15 растителни заедници, кои имаат прецизно распространување во однос на нивната просторна застапеност и вметнати се во Вегетациската карта на заштитеното подрачје.
Присутни се поединечни примероци од европскиот црн габер (Ostrya carpinifolia) и црниот јавор (Acer obtusatum) на повисоките, како и зелениката (Buxus sempervirens) на пониските надморски височини. На територијата на Република Македонија, застапеноста на зелениката е строго ограничена на неколку локалитети кои се често поврзани во речните клисури.
Потврдено е присуството на неколку ретки вида, и тоа: Eryngium wiegandii и Mаthiola thessala. Исто така ендемичниот вид Македонско волчјо јаболко (Aristolochia macedonica) се појавува во рамките на заедницата, по стрмните падини од левата страна на реката Треска, над Манастирот Свети Андреја и браната Матка.
Значајна карактеристика на Кањонот Матка е фактот што, заедно со медитеранските растителни видови, присутни се и растителни видови кои се карактеристични за повисоките планини, како што се видовите: Sesleria juncifolia, Sideritis scardica, Silene saxifrage и други.
Во кањонот се регистрирани и 354 видови на пеперутки, 124 видови на птици, меѓу кои најзначаен е белоглавиот и египетскиот мршојадец.
Паркот е составен од три пештери („Врело“, „Убава“ и „Крштална“), како и една подводна пештера („Подврело“).
Кањонот Матка претставува и културно – историски локалитет, поради особеностите на самиот терен, каде можат да се сретнат поголем број на цркви и манастири.
